Қымбатты отандастар!

Қадірлі қауым!

Қасиетті қазақ жерін татулықтың талбесігі етіп, бейбітшілікке бөлеген Қазақстан халқы Ассамблеясы биыл кәмелетке толды.

Ел тәуелсіздігінің ең жауапты кезеңінде бірлігіміздің бастауы болсын деп қолымызбен құрған Ассамблеяның дүниеге келгеніне 18 жыл.

Осы аралықта ол өзінің өміршеңдігін көрсетіп, біздің бейбіт қоғамның ажырамас бөлігіне айналды.

Елдіктің өлшемі, тұрақтылықтың тұтқасы болды.

Қазақстан халқы Ассамблеясының мерейтойлық 20 сессиясын «Бір халық – бір ел – бір тағдыр» деп атауымыздың астарында үлкен мән бар.

Кезінде тағдырдың жазуымен қасиетті қазақ даласына сан түрлі ұлт өкілдері қоныс тепкен еді.

Бүгінде олар тегі басқа болғанмен теңдігі бір, қаны бөлек болғанмен жаны бір, арманы ортақ біртұтас халыққа айналды.

Туған елдің туының астында бірігіп, туған жердің тұғырын биік етуге бел шешкен азаматтарды бір тағдыр күтеді.

Осылай, елдігіміздің ертеңі ошақтың үш тағаны сияқты «бір халық – бір ел – бір тағдыр» деген үш сөзге сыйып тұр.

Бірлігі берекелі, тірлігі мерекелі, ынтымағы жарасқан елдің ғана ырыс-несібесі мол болмақ.

Осыны халқымыз бек түсініп, бірлігіне бекем болды.

Ел иесі – қазақ халқы да ешкімге шетқақпайлық көрсеткен жоқ.

Ұлтына, тілі мен діліне қарамай барша этнос өкілдерінің теңдігін ата заңымызда айқындап алдық.

Табысқа тоқмейілсіп, тоқырап қалмай, алыс болашағымыздың темірқазығы – «Қазақстан 2050» стратегиясын қабылдадық.

Онда ең басты 7 басымдықтың бірі – Жаңа Қазақстандық патриотизмнің түп қазығы ретінде ел бірлігін басты назарға алдық.

Менің тапсырмаммен дайындалған Қазақстан халқы Ассамблеясын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы да айрықша маңызды құжат.

Бүгінгі сессияда салиқалы ойлар айтылып, тағдырлы шешімдер қабылданарына сенемін.

Құрметті қазақстандықтар!

Бүгін біз Қазақстан халқы Ассамблеясының XX сессиясын өткізіп отырмыз.

Бұл біздің үлкен жолды жүріп өткенімізді білдіреді.

Осы жылдар ішінде Ассамблея кәмелет жасына жетіп, ұлтымыздың аса маңызды жалпыазаматттық институтына айналды.

Қазақстан – этностық жанжалдардан азат аумақ.

Экономикалық және әлеуметтік-саяси реформалар этносаралық тағаттылық пен үйлесімнің арқасында табысты жүргізілді.

Бейбітшілік пен тыныштық әр үйдің баға жетпес байлығына айналды.

Біздер мен сіздер атқарған  жұмыстың, Ассамблея жұмысының басты нәтижесі міне, осы!

Бүгін біз Ассамблея – тұтастай Қазақстан халқы деп толық негізбен айта аламыз!

Барлық он жеті миллион!

Бүгін Ассамблея – тұрақтылық пен қоғамдық келісімнің сенімді, берік іргетасы.

Ассамблея тарихы – ел тарихы, халық тарихы.

Құрметті отандастар!

Біздің сессиямыздың күн тәртібіне маңызды мәселе енгізіліп отыр. Ол: «Қазақстан-2050» Стратегиясы: бір халық –  бір ел – бір тағдыр».

Неге біз бұлай айта аламыз?

Өйткені, «бір халық» – бұл барлығымыз үшін ортақ ұлттық мүдделер.

«Бір ел» – бұл барлығымыз үшін ортақ Отан.

«Бір тағдыр» – бұл біз бірге жүріп өткен  қиындықтар мен жеңістер!

Бұл біздің ортақ келешегіміз – игілікті және өсіп-өркендеген Қазақстан!

Осының барлығын қоса алғанда, Стратегияны табысты жүзеге асыру үшін қоғамның бірлігі қажет дегенді білдіреді.

Бүгінде әлемдік экономикада «белгісіздік белесі» келе жатыр.

Дамыған елдердің рейтингтері төмендеуде, рецессияның жаңа толқынын күту күшейе түсуде.

Кипрде болған жақындағы оқиғалар адамдардың игілігіне тікелей ықпал ететін қаржы тәуекелдері қаншалықты күрделі болатынын көрсетіп берді.

Бұл – алаңдатарлық дабыл.

Әлемдегі экономикалық жағдай біз мұқият бақылап отырған этномәдени ахуал трендтеріне ықпал етеді.

Қазіргі дәуірдің шешуші парадоксі әлемде бір мезгілде екі үрдіс: унификация жағына және үлкен әртүрлілік жағына іс-қимыл танытатынына барып тіреледі.

Әлем қарапайымданып емес, күрделіленіп барады.

Тек Еуропаға ғана миллион-миллиондаған мигранттар келіп жатыр.

Біреулер үшін бұл құбылыс табиғи, ал екіншілері үшін апатты көрінеді.

Барған сайын шетін риториканың дауысы қатты естілуде.

Мультикультурализмнің бұрынғы практикасы өзін тауысқаны айқындала түсуде.

Тіпті болашақта Еуропа мемлекеттерінің «өзін өзі жоятыны» туралы кітаптар пайда болуда.

Мен ашық мемлекеттік стратегия мен ізгі ниет бар жағдайда бірлік пен көпқырлылық трендтері бір-біріне қайшы келмейтініне, керісінше, бірін бірі толықтыратынына сенімдімін.

Біз Қазақстан халқы Ассамблеясының барлық жиырма сессиясы бойына нақ осындай саясат жүргізіп келеміз.

Және бұл саясат өзін толық ақтады!

Тәуелсіздік жылдарында біз этносаралық бірліктің өз моделін жасадық.

Іс жүзінде азаматтарымыздың тең құқығы мен мүмкіндігін, өмір сапасы мен қауіпсіздігін қамтамасыз еттік.

Зураб Бобохидзе Атыраудан былай деп жазады:

«Менің үйім, менің отбасым, бауырларым, үш балам, бес немерем осында.

Тәуелсіздік жағдайында мен грузин болғаным үшін  бірде-бір рет өз елімнің өмірінен шет қалу сезімін басымнан өткерген емеспін».

Бүгінде біздің көптеген азаматтарымыз осылай дей алады.

Құрметті қазақстандықтар!

Бүгінде әлем өзгеріп жатыр.

Онда көптеген оқшаулағыш сызықтар: өңірлік және конфессиялық, әлеуметтік және мәдени, тілдік және этностық сызықтар пайда болуда.

Жаңа жағдайларда, біз 2050 жылға дейінгі Стратегияға аяқ басқан кезде қоғамның көпқырлылығын өзіміздің пайдамызға жарата білуге тиіспіз.

Жаңа жағдайларда Ассамблея нағыз жалпыазаматтық, саясатүстілік және жалпыхалықтық институт болуы тиіс.

Мен мынаны атап көрсетемін: Ассамблеяның XXI ғасырдағы миссиясы тарылып емес, кеңейіп келеді!

Өкінішке қарай, мұны барлығы бірдей, тіпті шенеуніктер де түсіне бермейді.

Кейбіреулер «ескіше» ҚХА – бұл этностық азшылықтың өкілдігі деп ойлайды.

Мен түсінбейтіндерге немесе түсінгісі келмейтіндерге бүгінде Ассамблеяның не екенін айтқым келеді.

Оны БҰҰ-да, ЕҚЫҰ-да, АӨСШК-де таныды.

Ассамблея – бүкілхалықтық өкілдік!

Нақ сондықтан Ассамблеяға өзім жетекшілік етемін!

Нақ сондықтан мен бүгінде Ассамблея – бұл барлық 17 миллиондық қазақстандық дедім!

Ардақты ағайын!

Ассамблеяның ең басты міндеді – еліміздегі қоғамдық келісім.

Ал ұлтаралық татулық мәселесі Ассамблеяның сан қырлы қызметінің бір парасы ғана.

Қазақстандағы қоғамдық келісім – ең алдымен қазақтың келісімі екенін мықтап есте ұстаған абзал.

Татулық пен тұрақтылық ел иесі ретінде ең алдымен қазаққа керек.

Қазақтың ынтымағы мен бірлігі мықты болмайынша мемлекеттің тұтастық келбетін сақтау мүмкін емес.

Халқымыз «тар жерде табысқан, кең жерде келіседі» демейтін бе еді?!

Ең тар замандарда қазақ құшағына алған өзге этнос өкілдері бүгінде өз бауырларымыз атанып, бізбен бір халыққа айналды.

Құрметті отандастар!

Біз «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыруға кірісудеміз.

Бүгінде біздің 2050 жылға дейінгі этносаралық саладағы стратегиялық болжамымызды қалыптастыруға толықтай негіз бар.

Қазақстан 2050 жылы қандай ел болады?

2050 жылы Қазақстанның жұдырықтай жұмылған біртұтас халық, үлгілі ұлттық мемлекет болатынына мен сенімдімін.

Қоғамдық келісім біртұтас полиэтностық халық, мемлекет пен азаматтық қоғам институттары, саяси партиялар, діни конфессиялар өмірінің басты ерекшелігі болуы тиіс.

Қоғамдық келісім Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының ереже тұтар қалыбы болуы тиіс.

Менің өз тәжірибемде талай мәрте көз жеткізген нәрсем – кез келген еңбек ұжымда өзара түсіністік пен келісім болғанда ғана табысты.

Сессиялардың бірінде мен Парахат Хаджиметоваға «Бірлік» медалін тапсырдым.

Ол 67 жаста, 10 гектар жерге бау-бақша өсіріп, осының есебінен балалар үйіне 156 баланы өсіруге көмектесіп жүр!

Бұл – нағыз патриот! Біз осындайларға көмектесуге тиіспіз! Бұл – барша үшін үлгі!

Жаңа жағдайларда Қазақстан халқы Ассамблеясының жауапкершілігі тек арта түсетін болады.

Қоғамдық келісім тиімді инновациялық экономикаға негізделеді.

Орта тап қоғамдық келісімнің діңгегіне айналады.

Қазақстанның әрбір азаматы айқын перспективалар, болашағына сенімділік, кәсіби өсу үшін барлық мүмкіндіктерге ие болады.

Мен мерейтойлы XX сессия қарсаңында қол қойған ҚХА-ны дамытудың 2020 жылға дейінгі Тұжырымдамасында нақ осы мәселелер көрініс тапқан.

Бұл – жаңа стратегиялық құжат.

Оның жібек желісі – қоғамдық келісім мен ұлттық бірлік.

Тұжырымдаманы табысты жүзеге асыру үшін бізге мыналар қажет:

Біріншіден, Облыс әкімдеріне жергілікті ерекшеліктер мен этнодемографиялық құрылымдарды есепке ала отырып, өңірлік ҚХА-ны дамытудың Тұжырымдамасын жасау тапсырылады.

Екіншіден, Қоғамдық келісім мен әлеуметтік бастамалардың орталығы ретінде Достық үйлері жұмысының тиімділігін арттыру қажет.

Мұндай үйлер барлық өңірлерде болуы тиіс.

Бұл жай нәрсе емес.

Бірақ мен баршаңыз нақты ұғынып алғандарыңызды қалаймын – Қазақстандағы бейбітшілік пен келісім үшін қандай баға да көптік етпейді.

Ассамблея жанынан Достық үйлері директорларының республикалық әдістемелік кеңесін құрып, жұмыстың ең озық және тиімді тәсілдерін табуды және ортақтандыруды тапсырамын.

Мәдениет және ақпарат министрлігі Ассамблея Хатшылығымен бірлесіп, Достық үйлері жұмыстарының тұжырымдамасын жасасын.

Олардың бейбітшілік пен келісімнің өңірлік орталықтары ретіндегі құқықтық мәртебесін айқындаған жөн.

Үшінші. Ассамблеяның «тігі» мен «көлденеңі» әр қазақстандыққа, әсіресе, әр жас қазақстандыққа жетуі міндет.

Жастарды Ассамблеяның қоғамдық келісім қалыптастыру жөніндегі барлық деңгейдегі шараларына тартуды қамтамасыз ету маңызды.

Төртінші. Қоғамдық келісім бүкіл халық өмірінің басты қағидаты болуы тиіс.

Ассамблеяның туы астында барлық өңірлерде Қоғамдық келісім кеңестерін жасақтауды тапсырамын.

Сессия қарсаңында біздің өңірлеріміздің этномәдени байлығын көрсеткен, халықтың бірлігін нығайтқан мен бастамашылық танытқан «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» мега-жобасы  мәресіне жетті.

Бесінші. Қоғамдық келісім халықаралық аспектілерге ие.

Қазақстанның этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісім моделі оның таяу және алыс шетелдердегі брендіне айналды.

Ассамблеяның саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алуға арналған «Болашақ жолындағы естелік» жобасы мен Толеранттылық мәселелері жөніндегі азаматтық форумы халықаралық резонанс алды.

Жақында Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің Атқарушы хатшылығы Ассамблеямен ынтымақтастық туралы Хаттамаға қол қою бастамасын көтерді.

Ол бастаманы қолдауға шақырамын.

Тағы бір мысал. Украинада қазақстандықтардың «Бірлік» Харьков қоғамдық бірлестігі бар.

Соның арқасында жүздеген қазақ отбасылары осыдан 70 жыл бұрын бауырлас Украина халқының бостандығы үшін Харьковті азат ету ұрыстарында қаза тапқан өздерінің ұлдарының, әкелерінің, бауырларының зираттарын біліп, басына барды.

Мен оларға қазақ халқының ризашылық сөзін жеткіземін.

Мен Харьков бастамашы тобының мүшелері Макка Сағынғалиқызы Қаражанованы, Татьяна Николаевна Крупаны, Леонид Михайлович Карцевті «Қазақстан халқы Ассамблеясының қоғамдық «Бірлік» алтын медалімен» марапаттау туралы шешім қабылдадым.

Алтыншы. Ассамблеяны дамытуға ЭКСПО-2017-ге дайындық қуатты серпін беруі тиіс.

Көрмеге әлемнің ондаған елдерінен, оның ішінде қазақстандық этностар шыққан елдерден делегациялар қатысады және олар өздерінің үлкен мәдени бағдарламасын әкеледі.

Ассамблея, этномәдени бірлестіктер, халық дипломатиясының жанды көпірі ретінде, көрменің этностық топтар жетістіктерінің жарқын көрінісіне айналуы үшін жағдай жасаулары керек.

Қазақстан халқы біздің меймандарымыздың қонақжай қожайынына айналуы тиіс.

Жаңа кезеңде ұлттық бірлесу үдерісіндегі қазақ халқының рөлін нығайту міндеті бірінші кезекке шығады.

Біріншіден, қазақ халқы Қазақстандағы барлық этностық, әлеуметтік топтар үшін ұлттық мемлекеттік қауымдастықтың қуатты тарихи діңі ретінде көрініс табады.

Біз қазақ әлемінің тарихи тұрғыда ешқашан тар моноэтносты және мономәдениетті болмағанын білеміз.

Біз, ешқашан да әлемдік өркениет үдерісінен бөлек дамыған емеспіз.

Одан да бетер ­– біздің ата-бабаларымыз осынау әлемдік үдерісті өздері қалыптастырды!

Біздің Қазақстанда тұратын барлық этностық топтармен – Еуразия ауқымында – талай ғасырлар бірлесе өмір сүріп жатқанымызды атап көрсету қажет.

Біздің ата-бабаларымыз әлемге мәдениет пен руханилықтың қуаттандырушы үлгілерін көрсетті – біздер олардың істерін жалғастыруымыз керек!

Қазіргі заманғы қазақтар, ата-баба дәстүрлерін ұстана отырып, бірліктің, толеранттылық пен патриотизмнің, мемлекет пен қоғамға қалтқысыз қызмет етудің үлгісін көрсетуі тиіс.

Екіншіден, бізге ұлттар үшін ортақ тарихи сана-сезім қажет.

Біздің тарихты тануымыз тұтас, оң сипатта болуға, қоғамды бөлініске салмай, біріктіруге тиіс.

Ұлттық рухты қажетті биіктікке көтеру үшін біздің шынайы тарихымыздың, мәдениетіміздің, дініміздің қандай екенін айқын сезінуіміз қажет.

Қазақтардың ұлттық тарихы, олардың этногенезі мыңдаған жылдарға созылған бірегей ажырамайтын үдеріс ретінде қарастырылуы тиіс.

Осы тұрғыда қазіргі заманғы Қазақстан ұлы дала өркениетінің ежелден келе жатқан шешуші мұрагерлерінің бірі ретінде заңды түрде көрініс табады.

Мен жоғарыда атап өткендей, Қазақстан ешқашан оқшауланған емес.

Сондықтан да тарихта, оқу пәніндегідей, қазақтар мен өзге халықтардың мәдени және экономикалық қарым-қатынастар үдерісі, түрлі этностардың ел тарихына үлесі лайықты танылуы тиіс.

Нәтижесінде қазақстандықтардың тарихи сана-сезімі топтасуға, өзінің  өткеніне, қазіргісіне және болашағына патриоттық қарым-қатынас қалыптастыруға жұмыс істеуі тиіс.

Үшіншіден, біз бүкіл күш-жігерімізбен қазақтардың ішкі бірлігін нығайтуымыз қажет. Бүгінде ХХІ ғасыр, инновациялар уақыты, сондықтан қазақ қоғамы да бұрынғы ғасырлардағыдай бола алмайды.

Қазақтың зиялы қауымы менің сөзімді естуі тиіс.

Қазақстан – біздің жеріміз, біз  өз жеріміздің перзентіміз.

Ақиқат қарапайым: қазақтардың белсенді араласуынсыз Қазақстанда ешқандай ұзақ мерзімді қоғамдық келісімнің болуы мүмкін емес.

Бұл жер әрқашанда біздің ата-бабаларымыздың жері болған.

Ол енді біздің ұрпақтарымыздың жері болмақ.

Біз өз жеріміздегі бейбіт өмір үшін тікелей жауаптымыз.

Толеранттылық ұлттық құндылық және Қазақстан халқының игілігі болып табылады.

Ол қазақ халқының көп ғасырлық дәстүрлері мен мәдени үлгі-қалыптары негізінде қалыптасты.

«Ел-жұрт», «Жеті ата», «қонақжайлылық», «асар», «сыйластық», «сабырлылық» – бұл ұғымдар қазақтардың дүниетанымы және өмір салттарының негізінде жатыр.

Осындай құндылықтардың арқасында  біздің ортақ үйімізде бейбітшілік пен тыныштық сақталып отыр.

Сондықтан қазақтардың толеранттылықты қалыптастыратын өзіне тән әлеуметтік-мәдени ережелерін, салттары мен дәстүрлерін жалпыадамзаттық мақсаттағы материалдық емес мәдени мұралардың белгі-нышаны ретінде қарастыру қажет.

Осы тәжірибені ЮНЕСКО-дағы Қазақстан өкілдігі жұмысының бағыттарының бірі ретінде тану тиімді болар еді.

Төртіншіден, Тәуелсіздік жылдары ішінде Қазақстандағы тілдердің, мәдениеттер мен салт-дәстүрлердің этностық көптүрлілігі сенімді үндестікке, өзіне тән реңктер мен әсемдіктер молшылығына ие болды.

Бүгінде әлемде, түрлі бағалаулар бойынша, жыл сайын 10-25-ке дейін жазуы жоқ тілдер жойылып, этностық мәдениеттердің бүтіндей бір қатпарлары келмеске кетуде!

Чамикуро тілінде сөйлейтіндердің ең соңғыларының бірі Наталия Сангама былай деген болатын:

«Мен чамикуро тілінде армандаймын, бірақ өз армандарымды ешкімге айтып бере алмаймын, өйткені ендігі жерде чамикуро тілінде ешкім сөйлемейді. Сенің ең соңғы болуың жалғыздыққа ұрындырады».

Эяк тілінде ең соңғы болып сөйлеген, 2008 жылғы қаңтарда дүниеден өткен Мэри Смит мынадай үндеу жасаған болатын:

«Сенің тіліңде сөйлейтін соңғы адам болу өкінішті. Мен сияқты жалғыз қалмау үшін өз бастауларыңа қайта оралып, өз тілдеріңді үйренулеріңді өтінемін».

Қазақстанда тәуелсіздік жылдарында бірде-бір этнос өз тілін жоғалтқан жоқ.

Біз тіпті ең шағын этностық топтар – ассириялықтардың, рутулдардың, лактардың және басқа да топтардың мәдениеттерін ұқыптылықпен сақтаймыз және оларды дамыту үшін барлық мүмкіндіктер жасаудамыз.

Қазақ жері 100-ден астам этностарды біріктірді.

Әрине, осы этностық әралуандықтың бәрі біртұтас ұлтқа айналуы үшін жақсы цемент қажет.

Бүгінде ұлтты біріктіруші басты фактор қазақ тілі ­– мемлекеттік тіл болып отыр.

Бесіншіден, бізге менталитет моделін, «Қазақстан-2050» жаңа саяси бағытының негізінде елдің болашақ бейнесін қалыптастыру қажет.

Бұл бейне шынайы, тартымды және рухтандырушы болуы тиіс.

Жаһандық сын-қатерлер жағдайында өзіміздің мәдени кодымыз: тілді, салт-дәстүрлерді, құндылықтарды сақтай отырып қана оған баламалы жауап қайтара аламыз.

Отанға, туған жерге, өзіміздің ата-бабаларымызға, өзіміздің біртұтас және бөлінбейтін тарихымызға деген сүйіспеншілік бүкіл қазақстандықтар үшін айрықша маңызға ие.

Біздің асыл мұраттарымыз – Тәуелсіздік, бірлік, келісім және өркендеу.

Оны Қазақстанның халқы өзі қалыптастырды.

Ұлт бірлігін нығайтуда интеллигенция қызметі айрықша маңызға ие.

Тек интеллигенция ғана қоғамды топтастырудың рухани үдерісіне басшылық жасай алады.

Біздің елордамыз осы жұмыстың орталығына айналуы тиіс.

Сондықтан да біз Астанада әлемдік деңгейдегі Опера және балет театрын – «Астана-операны» салдық, Қазақстан тарихының жаңа мұражайын құрудамыз.

Алтыншыдан, біздің бірлік формуламыз нақты істер төңірегінде қалыптасады.

Ол біздің бірлігіміздің ең берік, материалдық негізі.

Мен әркім меншік иесі болғанда қоғамдық келісімнің іс жүзінде жүзеге асатынына берік сенімдімін.

Сондықтан да мен Үкіметке «Халықтық ІРО» бағдарламасын жүзеге асыруды тапсырдым.

Ассамблея бұл бағдарламаны түсіндіруге белсенді атсалысуда.

Бұл өте маңызды, бүкілхалықтық іс. Оны жалғастыру қажет.

Бүгінде біз бірлік пен толеранттылық біздің активіміз, елді жаңғыртуға салған біздің экономикадан тыс инвестицияларымыз деп сеніммен айта аламыз!

Бүгінде бейбітшілік пен келісім саясатының тікелей экономикалық тиімділікке ие екені баршаға мәлім.

Ішкі тұрақтылық инвесторлар сенімін нығайтуға, экономикалық ынтымақтастықты дамытуға жағдай жасайды.

Жетіншіден, жаһандық трендтерді ескере отырып, біз мемлекеттің, қоғам мен діннің өзара қарым-қатынастарының тиімді моделін табуға тиіспіз.

Біздің тарихи таңдауымыз – зайырлы мемлекет пен қоғам.

Бірақ зайырлы деген атеистік дегенді білдірмейді.

Зайырлы дегеніміз – ілгерішіл, бейбіт сүйгіш, толерантты, ашық қоғам.

Біз дәстүрлі діндерді қолдаймыз, бірақ кез-келген экстремизмді үзілді-кесілді теріске шығарамыз.

Жастарды біздер үшін бөгде радикалды діни ағымдардан қорғау қажеттігіне менің сенімім мол.

Біздің Ұлы Дала мыңдаған жылдар  бойы толерантты, яғни тағатты болды.

Сонымен бірге мен толеранттылықтың, кейбіреулер ойлайтындай, ойыңа келгенді істеу емес екенін де атап көрсеткім келеді.

Толеранттылық – өзіміз нығайтып, сақтайтын және бүкіл ұрпақты тәрбиелейтін біздің қоғамымыздың парасаттылық қалыбы.

Құрметті сессияға қатысушылар!

Екі онжылдықта Қазақстан Жолы жаңа тәуелсіз елдер үшін ұлттық табыстың үлгілі моделіне айналды.

Бұл бүкіл қазақстандықтардың еңбексүйгіштігі мен топтасқандығының нәтижесі!

Бұл ұлттың нағыз пассионарлық бұлқынысы!

Бұл тек күшті халықтарға ғана тән ұлы қабілет.

Біз осындай халыққа айналдық және осы биіктікте қалуға тиіспіз!

Қазақстан – бұл біртұтас жер, біртұтас халық, біртұтас болашақ.

Біздің мерейтойлық сессиямыз – бүкіл қазақстандықтардың игілігі жолындағы жаңа жұмыстар үшін жақсы бастау.

Алдымызда үлкен жоспарлар тұр.

Оларды жүзеге асыру жаһандық құбылулардың күрделі жағдайларында жүретін болады. Оған бүгіннен бастап дайын болып, халық бірлігін бүкіл күш-жігермен бекемдеу қажет.

Сондықтан да біз бір халықпыз – бір елміз – бір тағдырмыз!

Мен бүкіл қазақстандықтарды алдағы Қазақстан халқының бірлігі күнімен құттықтаймын!

Барлық сессияға қатысушыларға, бүкіл халыққа және жаһандық әлемдегі біздің барлық достарымызға зор табыстар тілеймін!

Астана, Бейбітшілік және келісім сарайы

2013  жылғы 24 сәуір

Выступление Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева на XX сессии Ассамблеи народа Казахстана «Стратегия «Казахстан - 2050»: один народ – одна страна - одна судьба»

Қымбатты отандастар!

Қадірлі қауым!

Қасиетті қазақ жерін татулықтың талбесігі етіп, бейбітшілікке бөлеген Қазақстан халқы Ассамблеясы биыл кәмелетке толды.

Ел тәуелсіздігінің ең жауапты кезеңінде бірлігіміздің бастауы болсын деп қолымызбен құрған Ассамблеяның дүниеге келгеніне 18 жыл.

Осы аралықта ол өзінің өміршеңдігін көрсетіп, біздің бейбіт қоғамның ажырамас бөлігіне айналды.

Елдіктің өлшемі, тұрақтылықтың тұтқасы болды.

Қазақстан халқы Ассамблеясының мерейтойлық 20 сессиясын «Бір халық - бір ел - бір тағдыр» деп атауымыздың астарында үлкен мән бар.

Кезінде тағдырдың жазуымен қасиетті қазақ даласына сан түрлі ұлт өкілдері қоныс тепкен еді.

Бүгінде олар тегі басқа болғанмен теңдігі бір, қаны бөлек болғанмен жаны бір, арманы ортақ біртұтас халыққа айналды.

Туған елдің туының астында бірігіп, туған жердің тұғырын биік етуге бел шешкен азаматтарды бір тағдыр күтеді.

Осылай, елдігіміздің ертеңі ошақтың үш тағаны сияқты «бір халық - бір ел - бір тағдыр» деген үш сөзге сыйып тұр.

Бірлігі берекелі, тірлігі мерекелі, ынтымағы жарасқан елдің ғана ырыс-несібесі мол болмақ.

Осыны халқымыз бек түсініп, бірлігіне бекем болды.

Ел иесі - қазақ халқы да ешкімге шетқақпайлық көрсеткен жоқ.

Ұлтына, тілі мен діліне қарамай барша этнос өкілдерінің теңдігін ата заңымызда айқындап алдық.

Табысқа тоқмейілсіп, тоқырап қалмай, алыс болашағымыздың темірқазығы - «Қазақстан 2050» стратегиясын қабылдадық.

Онда ең басты 7 басымдықтың бірі - Жаңа Қазақстандық патриотизмнің түп қазығы ретінде ел бірлігін басты назарға алдық.

Менің тапсырмаммен дайындалған Қазақстан халқы Ассамблеясын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы да айрықша маңызды құжат.

Бүгінгі сессияда салиқалы ойлар айтылып, тағдырлы шешімдер қабылданарына сенемін.

Уважаемые казахстанцы!

Сегодня мы проводим XX сессию Ассамблеи народа Казахстана.

Это означает, что мы прошли большой путь.

За эти годы Ассамблея достигла совершеннолетия, стала важнейшим общегражданским институтом нашей нации.

Казахстан стал территорией, свободной от этнических конфликтов.

Экономические и социально-политические реформы успешно состоялись, благодаря межэтническому спокойствию и гармонии.

Мир и покой вошли в каждый дом.

Это и есть главный результат нашей с Вами работы, работы Ассамблеи!

Сегодня с полным основанием мы можем утверждать, что Ассамблея - это и есть народ Казахстана в целом!

Все семнадцать миллионов!

Сегодня Ассамблея - это надежный, прочный фундамент стабильности и общественного согласия.

История Ассамблеи - история страны, история народа.

Уважаемые соотечественники!

В повестку дня нашей сессии включен важный вопрос: «Стратегия «Казахстан-2050»: один народ - одна страна - одна судьба».

Почему мы можем так утверждать?

Потому что «один народ» - это единые для всех национальные интересы.

«Одна страна» - это наша единая для всех Родина.

«Одна судьба» - это трудности и победы, которые мы прошли вместе!

Это наша общая перспектива - благополучный и процветающий Казахстан!

Всё это, вместе взятое, означает, что для успешной реализации Стратегии необходимо единство общества.

Сегодня в мировой экономике наступает «период неопределенности».

Снижаются рейтинги развитых стран, усиливаются ожидания новой волны рецессии.

Недавняя история с Кипром показала, насколько велики могут быть финансовые риски, имеющие прямое влияние на благосостояние людей.

Это тревожный сигнал.

Экономическая ситуация в мире влияет и на этнокультурную ситуацию, за трендами которой мы внимательно следим.

Ключевой парадокс современной эпохи заключается в том, что в мире одновременно действуют две тенденции: в сторону унификации и в сторону бОльшего разнообразия.

Мир не упрощается, а усложняется.

Только в Европу приехали миллионы и миллионы мигрантов.

Для одних эти явления кажутся естественными, для других - катастрофическими.

Всё больше слышится крайняя риторика.

Становится очевидным, что прежняя практика мультикультурализма исчерпала себя.

Появляются даже книги о, якобы, перспективе «самоуничтожения» европейских государств.

Я уверен, что тренды единства и многообразия, при наличии ясной государственной стратегии и доброй воли, не противоречат, а дополняют друг друга.

Именно такую политику мы проводим на протяжении всех двадцати сессий Ассамблеи народа Казахстана.

И эта политика полностью себя оправдала!

За годы Независимости мы выработали свою модель межэтнического единства.

Обеспечили на деле равенство прав и возможностей, качество жизни и безопасность наших граждан.

Вот что пишет Зураб Бобохидзе из Атырау:

«Здесь мой дом, моя семья, братья, трое детей, пятеро внуков.

В условиях независимости я ни разу не испытал себя отстраненным от жизни моей страны, из-за того, что я грузин».

Так сегодня могут сказать многие наши граждане.

Уважаемые казахстанцы!

Сегодня мир меняется.

В нём возникает множество разделительных линий: региональных и конфессиональных, социальных и культурных, языковых и этнических.

В новых условиях, когда мы приступаем к Стратегии до 2050 года, мы должны обратить многообразие общества себе на пользу.

В новых условиях Ассамблея должна стать по-настоящему общегражданским, надполитическим и общенародным институтом.

Я подчеркиваю: миссия Ассамблеи в XXI веке не сужается, а расширяется!

К сожалению, у нас не все, даже чиновники, это понимают.

Некоторые думают «по-старинке», что АНК - это представительство этнических меньшинств.

Я хочу сказать тем, кто не понимает или не хочет понимать - что такое Ассамблея сегодня.

Её признали в ООН, в ОБСЕ, в СВМДА.

Ассамблея - это всенародное представительство!

Именно поэтому я сам возглавил Ассамблею!

Именно поэтому я и сказал сегодня, что Ассамблея - это все 17 миллионов казахстанцев!

Ардақты ағайын!

Ассамблеяның ең басты міндеті - еліміздегі қоғамдық келісім.

Ал, ұлтаралық татулық мәселесі Ассамблеяның сан қырлы қызметінің бір парасы ғана.

Қазақстандағы қоғамдық келісім - ең алдымен қазақтың келісімі екенін мықтап есте ұстаған абзал.

Татулық пен тұрақтылық ел иесі ретінде ең алдымен қазаққа керек.

Қазақтың ынтымағы мен бірлігі мықты болмайынша мемлекеттің тұтастық келбетін сақтау мүмкін емес.

Халқымыз «тар жерде табысқан, кең жерде келіседі» демейтін бе еді?!

Ең тар замандарда қазақ құшағына алған өзге этнос өкілдері бүгінде өз бауырларымыз атанып, бізбен бір халыққа айналды.

Уважаемые соотечественники!

Мы приступаем к реализации Стратегии «Казахстан-2050».

И сегодня есть все основания сформулировать наше стратегическое видение межэтнической сферы до 2050 года.

Каким будет Казахстан в 2050 году?

В 2050 году Казахстан - я уверен - будет единым сплоченным народом, образцовым национальным государством.

Общественное согласие должно стать главной чертой жизни единого полиэтничного народа, государства и институтов гражданского общества, политических партий, религиозных конфессий.

Общественное согласие должно стать нормой Общества Всеобщего труда.

Я на своем опыте неоднократно убедился - всякий труд только тогда успешен, когда в коллективе есть взаимопонимание и согласие.

Я на одной из сессий вручил медаль «Бірлік» Хаджиметовой Парахат.

Ей 67 лет, она вырастила сад на 10-ти гектарах и за счет этого помогает растить детдому 156 детей!

Это настоящий патриот! Таким мы должны помогать! Это пример для всех!

В новых условиях ответственность Ассамблеи народа Казахстана будет только возрастать.

Общественное согласие будет основано на эффективной инновационной экономике.

Средний класс станет оплотом общественного согласия.

Каждый гражданин Казахстана будет иметь ясные перспективы, уверенность в будущем, все возможности для профессионального роста.

Именно эти вопросы нашли свое отражение в Концепции развития АНК до 2020 года, которую я подписал накануне юбилейной XX сессии.

Это новый стратегический документ.

Его лейтмотив - общественное согласие и национальное единство.

Для успешной реализации Концепции нам необходимо:

Первое. Акимам областей разработать Концепции развития региональных АНК с учетом местных особенностей и этнодемографической структуры.

Второе. Необходимо повысить эффективность работы Домов Дружбы как центров общественного согласия и социальных инициатив.

Такие дома должны быть во всех регионах.

Это не просто.

Но я хочу, чтобы все четко уяснили - за мир и согласие в Казахстане никакая цена не является большой.

Поручаю создать республиканский методический Совет директоров домов дружбы при Ассамблее, находить и обобщать самые лучшие и эффективные методы работы.

Министерству культуры и информации совместно с Секретариатом Ассамблеи разработать концепции работы Домов Дружбы.

Следует определить их правовой статус как региональных центров мира и согласия.

Третье. «Вертикаль» и «горизонталь» Ассамблеи обязана доходить до каждого казахстанца, особенно до каждого молодого человека.

Важно обеспечить вовлечение молодежи на всех уровнях в мероприятия Ассамблеи по формированию общественного согласия.

Четвертое. Общественное согласие должно стать главным принципом жизни всего народа.

Под эгидой Ассамблеи поручаю сформировать Советы общественного согласия во всех регионах.

Накануне сессии завершился инициированный мною мега-проект «Дорожная карта мира и согласия», которая показала этнокультурное богатство наших регионов, укрепила единство народа.

Пятое. Общественное согласие имеет международный аспект.

Модель межэтнической толерантности и общественного согласия Казахстана стала его брендом в ближнем и дальнем зарубежье.

Международный резонанс получили проект Ассамблеи «Память во имя будущего», посвященный памяти жертв политических репрессий, и Гражданский форум по вопросам толерантности.

Недавно Исполнительный секретариат Совещания по взаимодействию и мерам доверия в Азии вышел с инициативой - подписать Протокол о сотрудничестве с Ассамблеей.

Поручаю поддержать эту инициативу.

Еще один пример. В Украине, есть Харьковское общественное объединение казахстанцев «Бірлік».

Благодаря ему сотни казахских семей узнали и посетили могилы своих сыновей, отцов, братьев, павших за свободу братского народа Украины в боях за Харьков 70 лет назад.

Я передаю им слова благодарности казахского народа.

Я принял решение наградить членов инициативной харьковской группы Каражанову Макку Сагынгалиевну, Крупа Татьяну Николаевну, Карцева Леонида Михайловича, «Қазақстан халқы Ассамблеясының қоғамдық «Бірлік» алтын медалімен».

Шестое. Мощный толчок развитию Ассамблеи должна дать подготовка к ЭКСПО-2017.

В выставке примут участие делегации из десятков стран мира, которые привезут большую культурную программу, в том числе из стран происхождения казахстанских этносов.

Ассамблея, этнокультурные объединения, как живые мосты народной дипломатии, должны способствовать, чтобы выставка стала яркой демонстрацией достижений этнических групп.

Народ Казахстана должен стать радушным хозяином наших гостей.

На новом этапе на первый план выходят задачи укрепления роли казахского народа в процессе национального единства.

Во-первых, казахский народ выступает как мощное историческое ядро национально-государственной общности для всех этнических, социальных групп Казахстана.

Мы знаем, что казахский мир исторически никогда не был узко моноэтничным и монокультурным.

Мы никогда не развивались в стороне от мирового цивилизационного процесса!

Более того - наши предки сами формировали этот мировой процесс!

Следует подчеркнуть, что со всеми этническими группами, живущими в Казахстане, мы - в масштабах Евразии - насчитываем не один век совместного проживания.

Наши предки показали миру вдохновляющие образцы культуры и духовности - нам предстоит продолжить их дело!

Современные казахи, следуя традициям предков, должны показать пример единства, толерантности и патриотизма.

Пример самоотверженного служения государству и обществу.

Во-вторых, нам необходимо общенациональное историческое сознание.

Наше восприятие истории должно быть цельным, позитивным и объединять общество, а не разделять.

Чтобы поднять на должную высоту национальный дух, надо четко осознать, какова наша реальная история, культура, религия.

Национальная история казахов, их этногенез, должны рассматриваться как единый неразрывный процесс на протяжении тысячелетий.

В этом контексте современный Казахстан закономерно предстает одним из ключевых исконных наследников великих степных цивилизаций.

Как я уже отметил: Казахстан никогда не был в изоляции.

Поэтому в истории, как учебной дисциплине, должны быть достойно отражены процессы культурного и экономического взаимодействия казахов и других народов, вклад различных этносов в историю страны.

В результате, историческое сознание казахстанцев должно работать на сплочение, на формирование патриотического отношения к своему прошлому, настоящему и будущему.

В-третьих, нам нужно всеми силами укреплять внутреннее единство казахов. Сегодня ХХІ-й век, время инноваций и казахское общество не может быть таким, как в прошлые века.

Казахская интеллигенция должна услышать мои слова.

Казахстан - это наша земля, мы дети нашей земли.

Истина проста: без активного участия самих казахов никакое долгосрочное общественное согласие в Казахстане невозможно.

Это земля, которая всегда принадлежала нашим предкам.

Которая будет принадлежать нашим потомкам.

И мы несем прямую ответственность за мир на нашей земле.

Толерантность является национальной ценностью и достоянием народа Казахстана.

Она сложилась на основе многовековых традиций и культурных норм казахского народа.

«Ел-Жұрт», «Жеті ата», «қонақжайлық», «асар», «сыйластық», «сабырлылық» - эти понятия лежат в основе миропонимания и жизненного уклада казахов.

Благодаря таким ценностям сохранены мир и спокойствие в нашем общем доме.

Поэтому надо рассматривать самобытные социокультурные нормы, обычаи и традиции казахов, формирующие толерантность, как элемент нематериального культурного наследия общечеловеческого значения.

Было бы полезно признать этот опыт как одно из направлений работ казахстанского представительства при ЮНЕСКО.

В-четвертых, за годы Независимости этническая полифония языков, культур и традиций Казахстана обрела уверенное звучание, богатство своеобразных оттенков и красоты.

Сегодня, в мире по разным оценкам ежегодно исчезает от 10 до 25 бесписьменных языков, уходят целые пласты этнических культур!

Одна из последних говорящая на языке чамикуро Наталия Сангама сказала:

«Я мечтаю на чамикуро, но не могу рассказать о своих мечтах никому, потому что больше никто не говорит на чамикуро. Одиноко, когда ты последний».

Последняя носительница языка эяк Мэри Смит, которая ушла из жизни в январе 2008 года, выступила с таким обращением:

«Печально быть последним человеком, который говорит на вашем языке. Пожалуйста, вернитесь к своим истокам и выучите свой язык, чтобы вы не были одиноки, как я».

В Казахстане за годы независимости ни один этнос не утратил свой язык.

Мы бережно храним и создаем все возможности для развития культуры даже самых малых этнических групп - ассирийцев, рутулов, лакцев и многих других.

Казахская земля объединила более 100 этносов.

Конечно, чтобы всё это этническое многообразие стало единой нацией, нужен хороший цемент.

И сегодня главным фактором, цементирующим нацию, является казахский язык - язык государства.

В-пятых, нам нужно сформировать ментальную модель, образ будущего страны на основе нового политического курса «Казахстан-2050».

Этот образ должен быть реальным, привлекательным и вдохновляющим.

В условиях глобальных вызовов адекватный ответ мы сможем дать только при условии сохранения нашего культурного кода: языка, традиций, ценностей.

Особое значение для всех казахстанцев имеет любовь к Родине, к родной земле, к своим предкам, к нашей единой и неделимой истории.

Наши идеалы - это Независимость, единство, согласие и процветание.

Их сформировал сам народ Казахстана.

Особое значение для укрепления единства нации имеет деятельность интеллигенции.

Именно интеллигенция может возглавить духовный процесс сплочения общества.

Наша столица должна стать центром этой работы.

Поэтому мы построили в Астане Театр оперы и балета мирового уровня - «Астана-опера», создаём новый музей истории Казахстана.

В-шестых, наша формула единства формируется вокруг конкретных дел.

Мы все вместе реализуем программу индустриализации, проводим социальную модернизацию.

Это самая прочная, материальная основа нашего единства.

Я твердо уверен, общественное согласие будет на деле тогда, когда каждый станет собственником.

Именно поэтому я поручил Правительству реализовать программу народного ІРО.

Ассамблея активно участвует в разъяснении этой программы.

Это очень важное, всенародное дело. Его надо продолжить.

Сегодня мы можем утверждать, что единство и толерантность - это наши активы, наши внеэкономические инвестиции в модернизацию страны!

Сегодня для всех очевидно: политика мира и согласия имеет прямой экономический эффект.

Внутренняя стабильность способствует укреплению доверия инвесторов, развитию экономического сотрудничества.

Казахстан потому в лидерах по привлечению инвестиций, что в нашей стране мир и согласие.

В-седьмых, учитывая глобальные тренды, мы должны найти эффективную модель взаимодействия государства, общества и религии.

Наш исторический выбор - это светское государство и общество.

Но светское - не означает атеистическое.

Светское - это прогрессивное, миролюбивое, толерантное, открытое.

Мы поддерживаем традиционные религии, но категорически отрицаем любой экстремизм.

Я убежден: молодежь надо оградить от радикальных религиозных течений, чуждых для нас.

Наша Великая Степь тысячи лет была толерантной.

При этом, я хочу подчеркнуть, что толерантность - это не вседозволенность, как думают некоторые.

Толерантность - это нравственная норма нашего общества, которую мы будем укреплять и оберегать и воспитывать во всех поколениях.

Уважаемые участники сессии!

За два десятилетия Казахстанский Путь стал образцовой моделью национального успеха для новых независимых стран.

Это результат трудолюбия и сплоченности всех казахстанцев!

Это и есть настоящий пассионарный взрыв нации!

Это великая способность только сильных народов.

Мы стали таким народом и должны оставаться на высоте!

Казахстан – это единая земля, единый народ, единое будущее.

Наша юбилейная сессия - это хороший задел для новой работы на благо всех казахстанцев.

Впереди у нас большие планы.

Их реализация будет проходить в непростых условиях глобальных трансформаций.

К этому надо быть готовым уже сегодня и всеми силами обеспечивать единство народа.

Потому что мы один народ - одна страна - одна судьба!

Я поздравляю всех казахстанцев с предстоящим Днем единства народа Казахстана!

Желаю всем участникам сессии, всему народу и всем нашим друзьям в глобальном мире - больших успехов!

г. Астана, Дворец мира и согласия, 24 апреля 2013 года

 ҚАЗАҚСТАН ПРЕЗИДЕНТІ Н.НАЗАРБАЕВТЫҢ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫНЫҢ ХХ СЕССИЯСЫНДА СӨЙЛЕГЕН СӨЗІ

Возврат к списку