Дәулеткелдиевтер - XVI ғасырда мұрагерлікке ие болған Мурза Бейбарыс Дәулеткелдиевтен тарайтын князьдік отбасы екендігі белгілі. Оның балалары Ресей патшасы Михаил Федоровичтің 1638 жылғы 23 қаңтардағы грамотасында князьдар деп аталады. Бұл отбасы «Ресей империясының асыл тұқымдары» кітабында көрсетілген. Рашида Ғазизқызы Дәулеткилдееваның өзі 1914 жылы 4 қыркүйекте Дәулеткилдеевтер - Ғазиз Қасымұлы мен Зулейха Саитқызының отбасында дүниеге келген. Ол татар тілінде жетіжылдық мектепті, кейінірек - 9 жылдық педагогикалық бейімдегі орыс тілді мектепті бітірді, ал 1934 жылы - Қазақстандағы тұңғыш университет – Абай атындағы Алма-Ата педагогикалық институтын бітірді. 1928 жылдың өзінде ол комсомолға қабылданып, «Белошвейк» артелінде білім беру бағдарламасын ұйымдастыруға (сауатсыздықты жою) культермей ретінде жіберілді: екі жыл ішінде Рашида 23 адамға сауат ашты. Сол кезде бұл аймақ сауатсыздықты жою науқанын белсенді жүргізіп жатқан.

Міне, оның жақын туысы және оқушысы Алла Сағидқызы Нұрғалиева былай деп жазады: «Рашида Ғазизқызы біздің отбасымызда өз адамымыз болды. 1945 жылы қыркүйекте бірінші сыныпқа қалай қадам басқаным, бала қолыммен оны ұстап алып, алғашқы мұғалімім А.А. Малышеваны көргенім есімде. Сол күннен бастап Рашида Ғазизқызымен бірге 50 жылдан астам уақыт өтті. Ол мектеп директоры, биология пәнінің мұғалімі, мен пионер болдым, кейін комсомол болдым, 10-сыныпта мектептің оқу комитетінің төрағасы болып сайландым. Өмірлік жолды таңдау туралы сұрақ туындаған кезде, жауап бұрын дайын болған – Рашида Ғазизқызы сияқты мұғалім болу».

Рашида Ғазизқыз Дәулеткелдиеваның мұғалім ретіндегі еңбек өмірбаяны Петропавлдағы Казпедтехникумнан облыстың ауылдарына, ең алдымен өзі орыс тілінде сабақ беретін қазақ қыздарының арасынан оқушыларды жинау үшін саяхаттардан басталды және ол өзі олардан қазақша үйренді. Ол техникумда химия мен биологиядан сабақ берді.

Ең қиын жылдар соғыс жылдары болды. Ол өзінің өмірінің осы кезеңін осылай еске алды: «Біз станцияға көмір түсірдік, пойыздар күндіз-түні жүретін. Орманға отын жинауға барамыз, лашықта тұрдық, сиырлар мен бұқаларға отын тасымалдадық. Жанармайды діттеген жеріне жеткізу үшін 30-40 шақырым жүрдік. Қаладан ет комбинатында берілген сүйектері бар вагондар пойызын жармамен бірге күтіп алатынбыз, мұның бәрін шаруаларға жеткіздік. Біз, комсомол қыздар, майданға баруға асық болдық».

Ұсынылған мұрағат құжаттарынан көрініп тұрғандай, оның еңбек кітапшасында тек үш жазба бар: 1934-1941 жж. - Казпедтехникумның биология және химия мұғалімі; 1941-1948 жж - татар орта мектебі, директор; 1949-1973 - Ленин атындағы №1 орта мектеп директоры. Ол алғаш рет жеті жыл мұғалім болғаннан кейін 27 жасында мектеп директоры болды.

Диектор болған жылдары ол мыңдаған жастарды тәрбиеледі. Осы мектептің әр түрлі жоғары оқу орындарын бітіргеннен кейін келген он сегіз түлегі Дәулеткелдиева Рашида Ғазизқызымен бір командада жұмыс істеді. Ленин атындағы №1 мектеп сол жылдары ондаған жылдар бойы жұмыс істеген мұғалімдер саны бойынша жетекші орынға ие болды. Сонымен, 1973 жылы профессорлық-оқытушылар құрамына 4 Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген мұғалімі, 16 халық ағарту ісінің үздігі кірді.

Оның тікелей басшылығымен директорлар, директордың орынбасарлары және мектеп мұғалімдері үшін қалалық және облыстық семинарлар өткізілді. Ол балаларға сабақ берді, мақалалар жариялады, қоғамдық жұмыстарға белсенді қатысты. Мәселен, ол облыстық тарихи-өлкетану музейіне жүздеген экспонаттарды сыйға тартты.

Мұрағаттық деректер көрсеткендей, 1989 жылы ол өзінің жетекшілігімен жергілікті татарлардың тарихын, мәдениеті мен дәстүрлерін сақтау мен қайта түлетуде үлкен жетістіктерге қол жеткізген «Дуслык» («Достық») облыстық татар-башқұрт қоғамдық орталығының бастамашысы және бірінші төрағасы болды. Сонымен бірге Рашида Ғазизқызы қазақ тілін жетік білді және оның аймақтағы дамуын жақтады.

Зейнеткерлікке шыққаннан кейін ол облыстық ардагерлер кеңесінің мүшесі, жастар комиссиясының төрағасы болды, мұрағатта көп жұмыс істеді, аймақтық білім беру жүйесінің даму тарихын зерттеді. Ол қызықты еңбек жазды, онда Солтүстік Қазақстан облысында мектептің даму жолын іздеді.

Р.Ғ.Дәулеткелдиева «Құрмет Белгісі» орденімен, көптеген медальдармен марапатталған, бірнеше рет қалалық Кеңестің депутаты болып сайланған. «Петропавл қаласының құрметті азаматы» атағына ие.

Үлгілі педагогикалық және қоғамдық қызметі үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1958 жылғы 30 тамыздағы Жарлығымен оған «Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген мұғалімі» атағы берілді. Оның басқа марапаттарының қатарында 7 медаль, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің екі дипломы бар.

1. Проект отдела электронной библиотеки СК ОУНБ им. Сабита Муканова. Петропавловск, 2008. URL: elib.nklibrary.kz/

2. Гумарова З. Большое сердце. https://ru.soltustikkaz.kz/?p=3874

3. «Книга памяти» Ассамблеи народа Казахстана Костанайской области. https://ne-np.facebook.com/groups/1516737761743533/permalink/

2934504096633552/

4. Казахстан: национальная энциклопедия: в 5 т. / гл. ред. Б. Аяган. - Алматы, 2006. - Т. 1. - 560 с.

Петропавлда Рашида Дәулеткелдиева атындағы сыйлық құрылды, ол мектептер мен балабақшалардың үздік мұғалімдері мен тәрбиешілеріне берілді. 1967 жылы қалалық кеңестің атқару комитетінің 1967 жылғы 27 шілдедегі №457 шешімімен оған Петропавл қаласының құрметті азаматы атағы берілді. «Достық үйінде» «Солтүстік Қазақстан облыстық татар-башқұрт қоғамдық орталығы «Дуслык» қоғамдық бірлестігі мезгіл-мезгіл Рашида Дәулеткелдиеваны еске алу кешін ұйымдастырады.