Қазақстан халқы Ассамблеясы

979

Луганский Сергей Данилович

Өмір жылдары: (1918 – 1977 жж.)

    Аты аңызға айналған қазақстандық ұшқыш, 270-ші жойғыш авиациялық полк эскадрильясының командирі, екі мәрте Кеңес Одағының Батыры. 1939-1940 жылдардағы кеңес-фин соғысына қатысқан. 2-дүниежүзілік соғыс кезінде 390 ұшырылым жасады, 37 жау ұшағын атып түсірді, 2 әуе таранын өткізді. Соғыс кезінде көптеген ірі әуе шайқастарына қатысып, эскадрильяның басында Днепрді басып озғанда, кеңестік шабуылдаушыларды қорғады.

    Сергей Данилович Алматыда дүниеге келген. 1938 жылы Орынбор Әскери-әуе күштері мектебін және 1949 жылы Мәскеу Әскери-әуе академиясын бітірген.

    Сергей Луганский өзінің әскери мансабын 1939-1940 жылдардың қысында бастады, Кеңес-Финляндия соғысына қатысып, 59 рет ұшты.

    49-шы жойғыш авиация полкінің эскадрильясымен ұшулардың бірінде, 1940 жылы 28 ақпанда Луганск ұшағы зениттік отпен қатты зақымданды және оның биіктігінің төмендігіне қарамастан, парашютті қолдануға мәжбүр болды. Секіру кезінде Сергей аяқ киімін жоғалтып алады, сол күндері суық 40 градусқа жетіп тұрған. Оған қарамастан Луганский Кеңес әскерлерінің позицияларына жете алады.

    Келесі күні әуеге көтеріліп, өзінің алғашқы әуе жеңісіне қол жеткізеді.

     

    Ұлы Отан соғысы ол 1941 жылдың күзінде 270-ші жойғыш авиация полкінің эскадрилья командирі қызметін атқарып жүргенде басталды. Неміс Ме-109-бен шайқасы кезінде Луганский бірден 2 жеңіске жетті. Алдымен ол полк командирі И. Поповтың көлігін тігінен атқылаған «Мессерді» нысанаға алды, содан кейін оның жолдасының соңына түскен неміс жауынгерін тік виражда шабуыл жасайды. Осы жекпе-жектегі тәжірибесін ескере отырып, ұшқыш кейіннен былай деп жазды: «Біз жауымызға вираждағы ұрыс тәсілін мәжбүрлеуіміз керек. Дегенмен ұшқыш шамадан тыс жүктемелерден қатты зардап шегеді, бірақ бұл әлі де жауды шаршатудың, оны бұлтарудан айырудың жалғыз құралы. Немістердің қарсы шабуылдарға төтеп бере алмайтыны, бұрылыстарда шайқасудан жалтаратыны, оң бұрылыстардан аулақтайтыны, көбінесе сол жақ фигуралар қолданатыны белгілі. Ондай болса жауға «Мессершмиттің» біршама тігінен тұрып қалып байқататын сындарлы кемшіліктерінің тұсында осындай қағиданы мәжбүрлеу қажет. Мысалы, неміс ұшағы көкке көтеріледі. Оны қуудың пайдасы жоқ: «Мессер» жүрдек. Одан аулақ кетіп, қарсы шабуыл ұйымдасырып, шұғыл бұрылыста алдынан шығу керек».

    Көп ұзамай Луганский мен оның жауынгер жолдастарының даңқы бүкіл майданды шулатты. ЛаГГ-3 жойғышында Таганрогтың үстімен ұшып, ол жаудың бірнеше көлігін жойды. Көп ұзамай эскадрилья бір бөлігі ескі И-16-ға қайта жарақтандырылды.

    Батай және Ростов-на-Дону маңында С.Д. Луганский жаудың 4 ұшағын атып түсіргені үшін Қызыл Ту орденімен марапатталды.

    Луганский жеңілістің ащы дәмін полктің жаңа командирі оған күндіз 9 жай жүретін СБ бомбалаушыларымен бірге жүру міндетін қойғанда татып көреді. «ЛаГГ» жұбы оларды тиімді қорғаныспен қамтамасыз ете алмады –тапсырмадан тек 3 машина оралады.

    Сталинград шайқасының қызған кезінде капитан Луганский айтарлықтай жауынгерлік тәжірибе жинады және 1942 жылдың қыркүйегінде майданның штаб-пәтерінде Еділ арқылы өтетін өткелдерді жабуға бұйрық берілгені кездейсоқ емес. Трибуналдың қауіп-қатерімен кез-келген жағдайда қорғау.

    14 қыркүйекте полкте тек 18 ұшақ қалды, олардың 8-ін Луганский әуеге ұшырады. Патрульдеу аймағында кеңес жойғыштары бірден Ме-109 жойғыштарының сүйемелдеуімен Не-111 неміс бомбалаушылар тобына тап болды. Айла жасауға уақыт жоқ еді, Луганский жетекші «Мессерді» таңдап, көліктерді қарсы шабуылға тастайды. Қиын сәтте ұшқыш Люфтваффе төмен кетуге тырысады, бірақ оған кеш еді, ал «ЛаГГ-тың» құйрығын Ме-109 толығымен бұзады. Бұл оқиға Лавочкин ұшағының жоғары төзімділігін растағандай, соқтығысқаннан кейін Луганский ұрыс даласында қалғанымен қоймай, өткелдерде жауынгерлік әрекеттерін жалғастырады...

    Сталинградтан кейін ол Белгород пен Харьков, Полтава мен Кременчуга, Черкасс және Кировоград көгінде Украина мен Беларуссияны азат ету үшін соғысқан.

    Ол әсіресе Курск шайқасы кезінде сәтті әрекет етті, тек бес күн ішінде (1943 жылдың 5-10 шілдесі) 15 рет ұшып шықты, жаудың 5 ұшағын атып түсірді. Белгород бағытындағы шайқас кезінде барлығы 14 ұшақ оның есебіне жазылып, ол үшін ол екінші Қызыл Ту орденімен марапатталды.

    1943 жылы маусымда оның эскадрильясының ұшқыштары (12 машина) әйгілі шайқасты өткізді, онда олар 80-ге жуық неміс бомбашыларына шабуыл жасап, олардың 12-ін атып тастайды.

    1943 жылғы 7 тамыздағы жағдай бойынша Луганский 18 ұшақты жеке өзі және топта 1-ін атып түсіреді. Ол үшін Кеңес Одағының Батыры атағын алады.

    1943 жылы 27 қыркүйекте Днепрді Мишурин Рог (Кировоград облысы) ауылының маңында жүре соғысқан кезінде Сергей Луганский эскадрилья бастаған далалық майдан әскерлерімен кеңестік шабуылдаршыларды қорғайды.

    1943 жылдың қарашасына қарай ұшқыштың жауынгерлік есебінде 31 жойылған ұшақ болды, ол үшін ол екінші рет КСРО-ның ең жоғары дәрежесімен марапатталады. 1944 жылдың маусымынан бастап 152-ші гвардиялық жойғыш әуе полкіне басшылық етті. Румыния мен Польшаны азат ету үшін Германиядағы ұрысқа қатысты.

    1944 жылдың шілдесінде 1-ші Украина майданының қолбасшысы маршал И.С. Коневтің жеке нұсқауы бойынша майор С. Луганский екінші «Алтын Жұлдыз» медалімен марапатталды.

    1945 жылдың мамырына қарай ол 390 рет ұшып, 37 ұшақты жеке өзі, ал 6 ұшақты топта атып түсірді.

    Жауынгерлік іс-қимылдар барысында өзін батыл, ержүрек шебер ұшқыш, талантты командир ретінде көрсете білді. Қысқа мерзім ішінде ол өзі басқаратын бөлімдер мен бөлімшелердің жауынгерлік жұмысын шебер ұйымдастырды. Жас ұшқыштарды оқытуға, оларға мол жауынгерлік тәжірибесімен бөлісуге көп көңіл бөлді.

    Соғыстан кейін ӘШҚҚ әскерлерінде қызмет етті. 1949 жылы Әскери-әуе академиясын бітірді. Қазақстан ӘӘК қатарында жоғары лауазымдарды атқарды. Ленин, Александр Невский, екі рет Қызыл Ту, екі рет Қызыл Жұлдыз ордендерімен және медальдармен марапатталған.

    Авиация генерал-майоры Луганский 1963 жылға дейін әртүрлі реактивті ұшақтарда – МиГ-15-тен МиГ-19-ға дейін ұшты. 1964 жылдан бастап авиация генерал-майоры С.Д. Луганский – запаста.

     Шығармашылық мұрасы

    Сергей Данилович «Hа глубоких виражах», «Hебо остается чистым» кітаптарының авторы. «На глубоких виражах» кітабының он екі эпизоды «В бой идут одни старики» фильмінің сценарийіне енді.

    1977 жылы 16 қаңтарда қайтыс болған, Алматы қаласында жерленді.

    Сергей Луганский екі рет Кеңес Одағы Батыры, «Алтын жұлдыз» атағы, екі Ленин орденімен, екі жауынгерлік Қызыл Ту орденімен, Александр Невский орденімен, екі Қызыл Жұлдыз орденімен және медальдармен марапатталды.

    1. Из сборника «Сто сталинских соколов в боях за Родину». Москва, "ЯУЗА - ЭКСМО", 2005 год. http://airaces.narod.ru/winter/lugansky.htm
    2. Национальная энциклопедия «Казахстан». Т.4. / Гл. ред. Б. Аяган. - Алматы: Главная редакция «Қазақ энциклопедиясы», 2007. - с. 418.
    3. Мельников А. Е. Луганский Сергей Данилович. Герои страны. http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=429
    4. Луганский С. Д. На глубоких виражах. - Алма-Ата: Жазушы, 1966.
    5. Луганский С. Д. Небо остаётся чистым. - Алма-Ата: Жазушы, 1970.
    6. Кузьмин Н. П. Сергей Луганский. - Алма-Ата: Жазушы, 1968.
    7. Герои Советского Союза: краткий биографический словарь. Т. 1. - М.: Воениздат, 1987.
    8. Дважды Герои Советского Союза. - М.: Воениздат, 1973.
    9. Крылья Родины. - М.: ДОСААФ, 1983.
    10. Богатыри крылатой гвардии. - Алма-Ата: Казахстан, 1984.

    Отаны – Алматы қаласында батырдың қола мүсіні орнатылды.

    «Маршал И.С. Коневтің биіктігі» мемориалдық кешені Харьков облысы (Украина) Дергачев ауданының Солоницевка қалалық типтегі ауылында орналасқан.

Кейін қарай

Ұқсас жаңалықтар

Ұқсас жаңалықтар