Валерий Алексеевич Цхай 1941 жылы 23 мамырда Краснояр өлкесінің Минусин ауданының Кавказское ауылында қарапайым мұғалімнің отбасында дүниеге келді.

1942 жылы отбасы Қазақстанға, Алматы облысы, Қаратал ауданы, Мопр ауылына көшті.

1964 жылы Қарағанды мемлекеттік медицина институтының емдеу факультетін бітірді.

1964 жылдан - Қостанай қаласындағы Ленин атындағы облыстық аурухананың дәрігері, кеуде хирургы, 1974-2011 жылдары - кеуде және қан тамырлары хирургиясы бөлімінің меңгерушісі. Ол облыстық ауруханада 47 жыл 10 ай жұмыс істеді. Ауруханадан кеткеннен кейін де ол адамдарды үйде қабылдауды жалғастырды.

Ол артында дарынды студенттер - Ф.С. Темірханов, А.Н. Карташеваны қалдырды.

Көрнекті және жемісті ғалым: ол органдар мен тіндердің ишемиясы хирургиясының жаңа бағыты - туннельдеудің авторы және бірлескен авторы болды, 11 монография, 3 әдістемелік нұсқаулық дайындады, 14 патент пен 350-ден астам мақалалары болды, медицина ғылымдарының кандидаты дәрежесін алу үшін бірқатар диссертациялардың кеңесшісі болды.

Медициналық және ғылыми қызметімен қатар В.А.Цхай қоғамдық істермен де айналысқан. Ол кәріс мәдениеті мен тілінің бастауларын қалпына келтіруге бағытталған «ЁН-КОДИ» кеңестік кәрістердің Қостанай облыстық орталығының бірінші басшысы. Дәл осы кезде қауымдастықтың құрылуының барлық қиындықтары болды. Табандылық пен тамаша ұйымдастырушылық қабілеттердің арқасында орталық республиканың қоғамдық өмірінің барлық саласында өзін танытты. Ол ұйым құрылымын құрды, жексенбілік мектептерді, балалар мен жасөспірімдер ансамбльдерін, республикалық және халықаралық жарыстарға қатысып, жүлделі орындарға ие болатын шығармашылық ұжымдарды құрды.

Ол өзінің жұмысын ауыр науқас кезінде де жақсы көретін. Өлімінің алдында ол келесілерді қалдырды: «Маған аз қалғанын білемін, мен бірнеше рет өліммен кездестім, мен тек бір нәрсені армандаймын - ешкімге ауыртпалық болмау. Жалпы, өмір - бұл керемет сәт, мен өз өміріме қанағаттанамын, маған әрқашан мұқтаж болған туыстарым, жақсы достарым бар, менің сүйікті жұмысым болды».

В.А. Цхай Қостанай қаласының құрметті азаматы, «Қостанай облыстық ауруханасы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны ұжымының құрметті мүшесі болды.

Атақты медицина докторының еңбегі жоғары бағаланды. Ол көптеген құрметті атақтармен марапатталды: «КСРО Денсаулық сақтау ісінің үздігі», «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау ісінің үздігі», жоғары санатты кеуде хирургі, медицина ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасының «Жыл дәрігері» сыйлығының лауреаты (1998), «Құрмет» орденінің иегері, III дәрежелі «Медицина батыры». «Сингральная хирургия» журналы және оның Редакциялық кеңесінің мүшесі (Татарстан, Ресей), «Ғылым» номинациясы бойынша Қостанай меценаттар клубының «Қазына» сыйлығының лауреаты.

1.Корейцы Казахстана в науке, технике и культуре. Алматы – 2002. – 624 с.

2. «Книга памяти» Ассамблеи народа Казахстана Костанайской области. https://ne-np.facebook.com/groups/1516737761743533/permalink/2934504096633552/

3. Щербакова Е. Сохранить и приумножить. http://www.arirang.ru/archive/kore-ilbo/2005/02.06.2005/1.htm

4. Казахстан: национальная энциклопедия: в 5 т. / гл. ред. Б. Аяган. - Алматы, 2006. - Т. 1. - 560 с.

2018 жылдың 23 мамырында Қостанай облыстық тарихи-өлкетану мұражайының қызметкерлері Қазақстан кәрістері қауымдастығының облыстық филиалының ұйымдастыруымен керемет дәрігер Валерий Алексеевич Цхайды еске алу кешіне қатысты. Мұражай қорынан қойылған көрмеде облыстық аурухананың бұрынғы кеуде хирургының фотосуреттері, жеке заттары және медициналық құралдары ұсынылды.