«Мен 1906 жылы қаңтарда Витебск губерниясының (қазіргі Лудза, Латвия ССР) Лучин қаласында дүниеге келдім. 14 жасымда Белебейде құрылған 67-ші татар атқыштар бригадасында қызмет етуге өз еркіммен келдім, 1920 жылы Еділ бойындағы (Сапожковский) майданға жіберіліп, одан әрі Украинаның оңтүстігіне (Врангель майданы) аттандым. 1920 жылдың соңында ауруға байланысты әскерден босадым. 15 жасымда менің тәуелсіз өмірім басталды. Бала кезімнен драмалық өнерге деген құштарлықпен театрға түстім, ол жерде проректор, директордың көмекшісі болып жұмыс істедім.

1924 жылы Кинематография институтына оқуға түсуге тырыстым (сол жылдары режиссура факультеті болған жоқ), бірақ денсаулығым нашар болғандықтан оқуға қабылданбадым.

 

Кино саласындағы тәжірибелік жұмысым 1926 жылы басталып, 40 жыл үздіксіз жалғасып келеді. Кеңестік кинорежиссердің Сергей Михайлович Эйзенштейннің түсірілім тобында режиссердің көмекшісі ретінде жұмыс істеу бақыты бұйырды. Оның екі фильмінің («Ескі және жаңа» және «Октябрь») түсіріліміне қатысу шығармашылық қалыптасуымда үлкен рөл атқарды, бұл тәжірибе мен үшін кинематографияның теориялық және практикалық университеті болды.

 

1928 жылы мен алғашқы әдеби сценарийімді Орта Азиядағы 1916 жылғы тарихи көтерілістің материалдары негізінде жаздым және оны жаңадан құрылған «Восток-Кино» ұйымына ұсындым. Қиын да ауыр сахналық сценарий қабылданбады, дегенмен менің Восток-Кинодағы шығармашылық жұмысыма негіз болды.

 

1928 жыл менің кинематографиядағы жұмысымда маңызды кезең болды және режиссер В.Туринмен бірге бесжылдықтың тұңғышы – Түркістан-Сібір темір жолының құрылысына арналған «Түрксіб» деректі фильмімен ерекшеленді. 1930 жылға қарай фильм Еуропа мен Америкада орыс және қазақ халықтарының ерлігі мен достығын насихаттап әлем экрандарындп жүрді ...

 

Менің соңғы қойылымым жас режиссер Шәріп Бейсембаевпен бірге шығарған «Еңлікгүлдер гүлдейтін жерде» көркем фильмі болды. Өзіммен кинода алғашқы қадамды бірге жасаған көптеген жас қызметкерлерге тәжірибемді бере алғаным мені жұбатады.

 

Тұлға туралы қазіргі замандастардың естеліктері, зерттеушілердің, оқушылардың, ұрпақтардың пікірлері

 

Гульфайруз Исмаилова, Қазақстанның халық суретшісі:

 

«Мен Ефим Ефимович Аронмен «Ботагөз» фильмінің сынағында кездестім. Суреттерді қарап шыққаннан кейін Ефим Ефимович таң қаларлық сөз айтты: «Бұл қыздың көзінде мағына бар». Мен рөлге қабылдандым. Ол әдебиет, өнер және тарих саласындағы энциклопедиялық білімді еді. Ол әртістерге, әсіресе жастарға өте қатты ұнады, оған құрметпен қарады. Оның көмегімен мен киноның күрделі және әдемі өнер екенін түсіндім».

 

Мүлік Сүртібаев, Қазақстан Республикасының халық әртісі:

 

«Мен Аронмен «Ботагөз» фильмінде жұмыс істедім. Оны өте жақсы, мейірімді адам және әртіске қысым жасамайтын керемет режиссер ретінде еске аламын. Ол шын мәнінде өз жұмысының шебері болды, ол Қазақстан киносы мен қазақстандық актерлер үшін көп жұмыс істеді».

 

• 1937 ж. — Қиыр Шығыста — режиссёр.

• 1941 ж. — Бұйрық орындалды (№ 4 жауынгерлік фильмі).

• 1942 ж.— Жауынгерлік фильмдер жинағы №10 («Молодое вино» новелласы).

• 1943 ж.— Ақ раушан.

• 1946 ж.— Абай өлеңдері (Г. Рошальмен бірлесе).

• 1948 ж.— Алтын мүйіз.

• 1957 ж.— Ботагөз.

• 1959 ж.— Ертістің жағасында.

• 1965 ж.— Еңлікгүлдер гүлдейтін жерде (Ш. Бейсембаевпен бірлесе).

• 1929 ж.— Түрксіб.

• 1930 ж.— Дала әндері.

• 1934 ж.— Туннель.

• 1965 ж.— Еңлікгүлдер гүлдейтін жерде (С. Мартьяновпен бірлесе).

 

Өміріндегі Қазақстанмен, қазақ халқымен байланысты бірегей оқиғалары

 

Э. Арон «Ертістің жағасында» фильмін түсіреді, содан кейін «Перекресток» фильміне кірісті. Түсірілім басталған кезде жүрек ауруы салдарынан ауруханаға түсті. Фильм тоқтап қалып, әрі қарай оны Шәкен Кенжетайұлы Айманов жалғастырды.

 

Ауруханадан шыққаннан кейін Ефим Арон киностудияда деректі фильмдер түсіруге кірісті. Жас қазақстандық режиссерлерге мамандықты игеруге көмектесіп, көркемдік бағыт берді. Соңғы дем қалғанша өмір сүру және жұмыс жасау! Бұл өнер адамдарының тағдыры! Оған режиссер Ефим Ефимович Аронның өмірі – дәлел және мысал.

• Еңбек Қызыл Ту ордені (01.03.1959 ж.)
• Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі (1944 ж.)

1. Максутова Е. Свой талант подарил Казахстану. /Газета Ковчег 19 декабря 1996 года.
2. Шафир С. Ефим, да еще Арон... 26.12.2012.
3. Казахская ССР: краткая энциклопедия / Гл. ред. Р.Н. Нургалиев. — Алма-Ата: Гл. ред. Казахской советской энциклопедии, 1991. — Т.4: Язык. Литература. Фольклор. Искусство. Архитектура. — С. 129. — 31 300 экз.

Қазақстан киносына сіңірген еңбегі үшін Алматыдағы Масанчи көшесіндегі екі қабатты үйдің қабырғасында Е.Е. Аронға ескерткіш тақта орнатылды.

 

«Өзіммен кинода алғашқы қадамды бірге жасаған көптеген жас қызметкерлерге тәжірибемді бере алғаным мені жұбатады». Ефим Арон.