1906 жылы 18 (31) шілдеде Ақмола облысы (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысының Жамбыл ауданы) Петропавл ауданы, Пресновская ауылында дүниеге келген. Петр Семенович пен Ульяна Ивановна Шуховтардың көп балалы отбасында Ваня он екі ағасы мен қарындасының арасында ең кенжесі болды.

Анасы, сауатсыз бола тұра, көптеген орыс халық ертегілерін, әзілдерін, мақал-мәтелдерін, әндерін білетін. Бала әкесімен бірге қазақ даласын аралап, оны кейінірек өзінің өмірбаяндық «Пресновский беттеріне», әңгімелеріне, романдарына, әңгімелеріне түсірді.

Пресновкада ол шіркеудегі ежелгі шіркеуде оқыды (1914-1917). Содан кейін ол Омбыдағы Рабфакты бітірді. Петропавл педагогикалық техникумында ол өзінің жолдастарына оқыған өзінің алғашқы өлеңдерін жазады. Ол Омбыдағы жұмысшылар факультетінде оқып жүрген кезінен бастап елеулі әдеби жұмыс басталды. 1925-1926 жж. «Шаруа жастарының журналында» және Омбыдағы «Рабочий путь» газетінде өзінің алғашқы әңгімелерін, сондай-ақ очерктері мен өлеңдерін жариялады.

1927 жылдан бастап Мәскеуде Брюсов атындағы Әдебиет және өнер институтында бір жыл оқыды, И.Шухов кәсіби журналист болды, Мәскеу газеттерінің редакциясында жұмыс істейді. Ол ел бойынша көп саяхаттайды, Омбы, Свердловск, Тюмень, Пермьде тұрады, көшпелі корреспондент болып жұмыс істейді, газет-журналдарда очерктер жариялайды.

1928-1934 жж. - «Рабочий путь» (Омбы), Красная Башкирия (Уфа), Волжская Коммуна (Самара), Советская Сибирь (Новосибирск), «Ауылшаруашылық қызметкері» (Мәскеу) газеттерінде әдебиетші. 1930 жылға дейін ол әдеби қызметкер ретінде белсенді жұмыс істеді, елдің көптеген газеттерінде арнайы тілші болып жүрді.

«Мен әдебиетке газеттен келдім... Сібір мен Оралдың аймақтық баспасөзінде көшпелі корреспондент ретінде жұмыс істеу маған тақырыптық байыту тұрғысынан, көз бен құлақты жаттықтыру, бақылау мен іріктеуді дамыту, фактілерді сұрыптау, түсіну және оларды жалпылау тұрғысынан көп нәрсе берді». И.П. Шухов

1927 жылы тағдыр И.Шуховты М.Шолоховқа әкелді. Олар «Шаруа жастары» журналында кездесті. Иван Шуховтың Михаил Шолоховпен достығында оларды казактарға тиесілі болуымен бірге әдебиетке деген сүйіспеншілік біріктірді.

«Уральская областная шаруа газетінде» Иван Шухов П.П. Бажов және онымен екі жылға жуық шаруа хаттары бөлімінде жұмыс істеді. Бұл кездесу болашақ жазушы үшін тағдырдың белгісі болды. Шуховтың әдеби кәсібіне деген сенімін нығайтқан, оны жазу керек деп сендірген, Иванды қолдаған П.Бажов болды.

Шухов 24 жасында-ақ астанада өзінің екі негізгі романы «Ащы желі» және «Жек көрушілік» алғашқы басылымдарын жариялады. Олар бірден бүкіл елге танымал болды, ал М.Горькийді М.Шолоховтың «Тың игереді» фильмімен қатар қойды. И.Шухов сонымен қатар Горькийдің КСРО Жазушылар одағын құру және оның бірінші съезін өткізу комитетіне қосылды.

Бірақ бір түнде бәрі құлап түсті. 1937 жылы 9 мамырда «Комсомольская правда» «Жазушы Шуховтың жеке өмірі» атты мақаласын жариялады, ол оның әйелімен қарым-қатынасын ең жағымсыз жағынан жарықтандырды. 1937 жылы тамызда Мәскеуде Шуховқа қарсы сот процесі өтті: ол «тұрмыстық арандатушы, әйелін қылмыстық мазақ ету, бұзақылық және кез-келген ұсақ себеппен ұрып-соғу және аборт жасауға мәжбүрлеу», сондай-ақ заңсыз қару сақтағаны үшін айыпталды және екі жылға шартты түрде бас бостандығынан айырылды.

Пресновка ауылына Жазушылар одағынан комиссия жіберілді. Бірақ комиссиядағы инспектор адал адам болып шықты және И.Шуховқа Сталинге хат жазуға кеңес берді, бұл жағдайды біраз құтқарды.

Ұлы Отан соғысына И.П. Шуховты алмады, ол өзінің майданға арналған жаңа «эмкасын» берді, ал өзі Пресновкаға оралды, ол облыстық газетті редакциялай бастады. Өзінің аудандық және облыстық «Ленинское знамя» газетіне, «Правда» газетіне әскери очерктер жазды.

1942 және 1944 жылдары майданға солтүстік қазақстандықтардың әскери-жерлестеріне жіберген делегациясының құрамында аттанды. Бірнеше рет тікелей Нарва мен Невель маңындағы майдан шебінде, Эстонияның алдыңғы жолдарында, қоршаудағы Ленинградта болды. Ол алған әсерлерін әдеби шығарма беттеріне ауыстырды.

1957-197 жж. «Литературный Казахстан» альманахының, «Простор» журналының редакторы болған. И.П. Шухов аймақтың әдебиетін, публицистикасын және мәдениетін дамыту үшін көп еңбек етті. Оның шығармалары Қазақстандағы орыс әдебиеті тарихында айтарлықтай із қалдырды. Иван Петрович Шухов 1977 жылы 30 сәуірде Алматы қаласында қайтыс болды.

1928 жылы «Рост» журналы үміткер жазушының «Джут, Қызыл жұлдыз және үлкен атты адам туралы ән» атты еңбегін жариялады. Өмірді оның барлық көріністерінде оқып, қайта ойлана отырып, ол өзінің өмірлік тәжірибесін әдеби шығармалар беттеріне ауыстырды. 1931 жылы Мәскеудің «Федерация» баспасы Иван Шуховтың алғашқы кітабы - «Горький линия» романын шығарды, оны М.Горький жоғары бағалады. 1933 жылы Шухов КСРО Жазушылар одағының ұйымдастыру комитетіне кірді. 1935 жылы «Туған жер» кітабы жарық көрді, оның негізінде фильм түсірілді. 1940 жылы жазушының Қазақстандағы 1916 жылғы оқиғаларға арналған «Әртістің армиясы» романы жарық көрді.

«Шухов барлық жерде тақырыптарды, сюжеттерді, өткір жағдайларды көрді ... Жас жазушы үшін қымбат қасиет». А.Семенов

Ұлы Отан соғысы жылдарында И.Шуховтың майдандық очерктері мен мақалалары, сондай-ақ оның «Письма сибирским казакам» («Дым Отечества») Одақта және қазақ баспасөзінде жарияланды. Соғыстан кейін бірінен соң бірі «Облик дня», «Покорители целины», «Золотое дно», «Степные будни» кітаптары жарық көрді.

1957-1974 жж. «Литературный Казахстан» альманахының, «Простор» журналының редакторы болған. 1958 жылы И.П.Шухов Мәскеуде өткен қазақ өнері мен әдебиетінің онкүндігіне қатысты, осы күнге дейін оның «Степные будни» атты кітабы жарық көрді. Саяхаттың және өмірлік тәжірибенің әдеби нәтижелері «Дни и ночи Америки» и «Югославский дневник», «Родина и чужбина» кітаптары болды.

1963 жылы И.П.Шухов «Простор» әдеби-көркем және қоғамдық-саяси журналының бас редакторы болып тағайындалды. Шухов өзінің өмірінің 11 жылын журналға арнады, оны оның ең маңызды шығармаларының бірі деп атауға болады.

Өзінің күш-жігері мен кәсіби прогрессивті көзқарастарының арқасында Простор үлкен әдеби сахнаға шықты, жетекші журналдардың біріне айналды. Ол оқырмандарына тыйым салынған, орынсыз ұмытылған ақындар мен прозашылардың шығармашылығымен таныстырды: М.Цветаева, О.Мандельштам, П.Васильев, А.Платонов, М.Булгаков, Ю.Казаков, К.Паустовский, В.Каверин, И.Эренбург, Ф.Искандер және басқалар.Бұл басылымдар көбінесе сын мен үкіметтің наразылығын тудырып, бас редакторға қауіп төндірді.

И.П. Шухов «бас тартылған әдебиетті» оқырмандарға қайтарып берді, қазақ жазушыларының ұмыт болған есімдерін анықтады, жаңа аудармаларын, прозалары мен жастардың өлеңдерін жариялады - О.Сүлейменов, А.Әлімжанов, С.Санбаев және басқалар.

1974 жылы Шухов редакциядан Форситтің «День Шакала» романын шығарғаны үшін шығарылған кезде, М.Жұмабаев ісіне қатысқан чекист оңалтуға байланысты Форситті тек сылтау деп, ал Шуховты «Мағжанды» шығарғысы келгені үшін шығарып тастады.

Алайда Орталық комитеттің идеология жөніндегі хатшысы М.А.Сусловтың Простор төңірегіндегі жағдайға реакциясы белгілі: «Бізге Қазақстанда басқа «Жаңа әлем» қажет емес».

Шығармашылық мұрасы

И.П. Шуховтың әдеби мұрасы: «Горькая линия», «Ненависть», «Родина», «Действующая армия», «Облик дня», «Покорители целины», «Золотое дно», «Степные будни», «Родина и чужбина», «Дни и ночи Америки», «Пресновские страницы», «Трава в чистом поле», «Отмерцавшие марева», «Дэбил», новеллы «Девичьи косы», «Последняя песня», т.б.

Шухов әдеби-публицистикалық қызметпен қатар көрнекті қазақ жазушылары М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұстафиннің шығармаларын аударумен де айналысты. Ол М.Әуезовтің «Бүркітпен аңшы» әңгімесін, С.Мұқановтың «Ботагөз», «Өмір мектебі» романдарын, М.Ғабдуллиннің саяхат дәптерін, «Менің майдандас достарым», М.Иманжановтың «Бірінші айлар» әңгімесін және басқаларын орыс тіліне аударды.

Шуховтың әр түрлі жанрдағы шығармалар жинағы «Пресновские беттері» атты соңғы кітабы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

Екі Еңбек Қызыл Ту, Халықтар Достығы ордендері, медальдар. КСРО Мемлекеттік сыйлығы.

1. Иван Шухов — о поэте // https://www.livelib.ru
2. К 110-летию Ивана Шухова // https://pkzsk.info/k-110-letiyu-ivana-shuxova/
3. Илья Шухов: «И книга становится товаром» // https://informburo.kz/obshchestvo/ilya-shuhov-i-kniga-stanovitsya-tovarom-2035.html

Петропавл мен Алматы қалаларындағы И.Шухов көшелері, жазушының туғанына 100 жыл толуына орай орнатылған ескерткіш, Солтүстік Қазақстан облысы, Пресновка ауылындағы үй-музейінің алдындағы бюст, И.П. Петропавлдағы Шухов, И.П. атындағы гимназия мектебі. Прухновка ауылындағы Шухов, Алматы қаласындағы №53 орта мектеп. «Жек көрушілік» романының экрандық нұсқасы - «Дұшпанның іздері» фильмі.