Затаевичтің халық әншісі Майра Шамсутдиновамен кездесуі аса маңызды: -1926 жылдың жазында Александр Викторович қайықпен Ертіс бойымен жүзіп келе жатып, ерекше әуезді әйел дауысын естиді. Ол палубаға қарай беттеген бойда, ән салып отырған бір әйелді көреді. Бұл бұрын-соңды өзі көп естіген Майра еді. Ол әншіні кездестіріп, оған әндерін айтуын өтінді. Сол сәтте Затаевич осы әндердің сөздері мен музыкасын жазып алған. Осы тұлғаның арқау болуымен Майра Шамсутдинованың репертуарынан 14 ән біздің күндерімізге дейін сақталды. Александр Затаевич талантты орындаушының болашағы туралы алдын-ала пайымдап, Майраға өзінің болашақ қойылымдарына қатысты көптеген тартымды ұсыныстар жасайды. Алайда бұл жоспар іске аспайды. Кемедегі кездесу 1926 жылдың жазында болса, 1927 жылдың қаңтарында Майра өмірден өтті.

 Тұлға туралы қазіргі замандастардың естеліктері, зерттеушілердің, оқушылардың, ұрпақтардың пікірлері

Затаевич «Қазақ халқының 1000 әні» туралы Максим Горький былай деп жазды: «Бұл болашақ Моцарттар, Бетховендер, Шопендер, Мусоргскийларға арналған баға жетпес материал».

 

Көрнекті француз жазушысы Ромен Роллан Затаевичке «Сіздің жұмысыңыздың тамаша нәтижелерінің алдында басымды иемін және аштық пен індеттің ауыр жағдайларында оны соңына дейін жеткізгеніңізге өте қуаныштымын» деген жеке құттықтау жолдады.

 Өміріндегі Қазақстанмен, қазақ халқымен байланысты бірегей оқиғалары

Александр Викторович Затаевич - қазақтың кәсіби фортепиано музыкасының негізін қалаушылардың бірі және «Казахские песни в форме миниатюр для фортепиано» (1925-1928 жж.), «Песни казахстанских татар» (1932 ж.), «Песни Казахстана» (1932 ж.), «250 киргизских инструментальных пьес и напевов» (1934 ж.), «Песни разных народов» (1971 ж.), «Киргизские инструментальные пьесы и напевы» (1971 ж.) жинақтарының авторы.

 Затаевичтің шығармашылығының көптеген қазақ өнері мен мәдениетінің шеберлерінің қалыптасуына әсері зор. Олардың ішінде: И.Байзақов, Е.Өмірзақов, Қ.Жандарбеков, Қ.Қуанышпаев, К. Байжанов, Т.Айтпаев, Майра Шамсутдинова. Оның ұсынысы бойынша қазақтың дарынды орындаушысы Әміре Қашаубаев 1925 жылы Париждегі әлем халықтарының этнографиялық концертіне қатысты.

 

 «Казахские песни в форме миниатюр для фортепиано», «Песни казахстанских татар», «Песни Казахстана», «60 песен казахстанских татар», «250 киргизских инструментальных пьес и напевов», «Песни разных народов», «Киргизские инструментальные пьесы и напевы», «500 казахских кюев и песен»

 Қазақ халқының 1000 әні» Затевичтің өмірлік жұмысы. Барлығы 2300 қазақ әндері мен күйлері қазақ музыкасының онтологиясына айналды. Затаевич жаңғыртқан ұмыт қалған ақындар әндерінің алғашқы басылымы 1935 жылы шықты.

 Барлық кәсіби қазақ музыканттары Затаевичтің жинақтарын пайдаланды. Мәселен, Ахмет Жұбановтың «Ғасырлар пернесі» кітабында Затаевичтің «Былқылдақ» күйінің пайда болуы туралы аңыз бар, оның мазмұны бойынша, Тәттімбет өзінің домбырашы қарсыласын жеңу үшін күйді үлкен саусағымен ойнаған.

 Қаныш Имантайұлы Сәтбаев 25 қазақ әнін Александр Затаевичке арнайы шырқап, олар «Қазақтың 500 әндері мен күйлерінің» жинағына енгізілді.

 «Менің қымбатты дос-жігіттерім,- деп жазды Затаевич өзінің қазақ достарына. –сендермен бірге жүріп істеген еңбегімнің жемісін арнаймын... Өз еңбегімді қаншалықты мүмкін болған махаббатпен, жанқиярлықпен атқардым. Бұл жұмыста халық жанының нәзік ішектерімен ішкі үйлесім болмаса бір қадам жасау да мүмкін емес еді, соның арқасында көлденең көк атты мен талантты қазақ халқын мәңгілікке сүйдім».

 Қазақ халқына аманаты:

«Ұлттық рухани байлықтарыңызды сақтаңыздар, зерттеңіздер және арттырыңыздар. Оларды ең жоғары жалпы адамзаттық мәдениеттің жетістіктерімен дамытып, гүлдендіру қажет ... жаңарып, гүлденген қазақтың ұлттық музыкасы дами берсін!».

 

Затаевич Александр Викторович // Большая советская энциклопедия в 30 т. / под ред. Прохоров А.М. - 3-е изд. - М: Советская энциклопедия, 1969.

International Music Score Library Project. - 2006.

Затаевич Александр Викторович //Северо-Казахстанская область. Энциклопедия. - Издание 2-е, дополненное. - Алматы: Арыс, 2006. - С. 280. – 672 с.

Казахская ССР: краткая энциклопедия / Гл. ред. Р. Н. Нургалиев. - Алма-Ата: Гл. ред. Казахской советской энциклопедии, 1991. - Т. 4: Язык. Литература. Фольклор. Искусство. Архитектура. - С. 254. - 31 300 экз.

Затаевич Александр Викторович // Казахстан. Национальная энциклопедия. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. Т. II.

http://www.tarih-begalinka.kz/ru/ © e-history.kz

Бадовски Р. «Польские певцы Казахстана». Варшава, 2002.

Казахтелефильм 1992 жылы Александр Затаевич туралы фильм түсірді (Фильм об Александре Затаевиче. Казахтелефильм, 1992).

2019 жылы «Тайны. Судьбы. Имена» топтамасы аясында Хабар агенттігі «Затаевич. Қазақ музыкасының сақтаушысы» деректі фильмін шығарды.

Нұр-Сұлтан қаласында Александр Затаевичтің есімі көшеге берілді. 

2019 жылдың 15 ақпанында Өскемендегі Советская көшесі композитордың құрметіне өзгертілді.